Οι δραματικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών δρομολογούν μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική. Ιστορικής σημασίας, αλλά αμελέτητες και απερίσκεπτες, αντίθετες σε όσα έλεγαν ως χθες και χωρίς ίχνος μάλιστα δημοκρατικής νομιμοποίησης, οι αποφάσεις των ιθυνόντων της Ευρωζώνης άμεσα δημιουργούν πρωτοφανείς εντάσεις, και μεσοπρόθεσμα διακινδυνεύουν την επιβίωση του ευρώ και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στην πραγματικότητα επισπεύδουν ακριβώς τις εξελίξεις που ελπίζουν ν’ αποτρέψουν, φέρνοντας την πανευρωπαϊκή κρίση του δημόσιου χρέους ένα βήμα πιο κοντά στην αναπότρεπτή της κατάληξη. Δηλαδή, στη στάση πληρωμών των μεσογειακών και άλλων χωρών και την επακόλουθη κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που διατηρούν τίτλους τους. Η οποία θα φέρει, μεταξύ των άλλων, τραπεζική κρίση κι εντέλει, μετά από απροσδιόριστης διάρκειας αλλά προβλέψιμης έκβασης αγώνες των πολλών ενάντια στους πολύ λίγους, μια μερική τουλάχιστον κρατικοποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος.
Στον λίγο καιρό που μας κυβερνά ο πρωθυπουργός είπε πολλά ψέματα, για να μη μετρήσουμε τα αναρίθμητα της προεκλογικής περιόδου. Σκόρπισε αριστερά και δεξιά ‘δεσμεύσεις’, όπως τις χαρακτηρίζει, που αποδείχτηκαν εξίσου αξιόπιστες με τις δεσμεύσεις επαρχιακού προικοθήρα. Κινδυνολόγησε για τις επιπτώσεις της στάσης πληρωμών –«εξηγήστε τι θα συμβεί, αν χρεοκοπήσει η χώρα, αν κηρύξει στάση πληρωμών. Τι θα γίνει με τους μισθούς και τις συντάξεις;»- ενώ πολύ καλά γνωρίζει, όπως και όλοι όσοι ξέρουν από δημόσια οικονομικά, ότι το να μην πληρωθούν οι τραπεζίτες που δάνεισαν το δημόσιο είναι ακριβώς η προϋπόθεση για να συνεχίσουν να πληρώνονται μισθοί και συντάξεις.
Η ιστορική ευθύνη όμως του Γιώργου Παπανδρέου αφορά κάτι άλλο. Εκλέχθηκε σαν σοσιαλιστής και η ψήφος του λαού τού έδωσε την ευκαιρία ν’ απαλλάξει τη χώρα από τον βραχνά του δημόσιου χρέους, κι έτσι να σπάσει σ’ όλη την Ευρώπη το μέγα ψέμα των τραπεζών, οι οποίες σήμερα δεν μπορούν να σταθούν δίχως ασταμάτητη κρατική βοήθεια. Έχουν δανείσει σ’ όλα τα ευρωπαϊκά κράτη και στις ΗΠΑ τεράστια ποσά, τα οποία μέσα σε συνθήκες ύφεσης είναι εντελώς αδύνατο να πάρουν πίσω, και όταν αυτό έρθει στο φως δύσκολα θ’ αποφύγουν την κατάρρευση. Μια ολόκληρη εποχή ασύδοτης κερδοσκοπίας κλείνει, και λογική της κατάληξη είναι η κρατικοποίηση των κυριότερων από αυτές. Θα στεναχωρήσει βέβαια τους σημερινούς τους ιδιοκτήτες, αλλά θα διευκολύνει μια νέα εποχή ανάπτυξης με νέους στόχους και αξίες, η οποία κανονικά θα έπρεπε να είχε αρχίσει εδώ και πολύ καιρό. Όλες τις θυσίες που μας επιβάλλουν σήμερα τις υποφέρουμε γι’ αυτόν μόνο το λόγο και κανέναν άλλο, να μείνουν οι τράπεζες στα χέρια των σημερινών ιδιοκτητών τους.
Αντί ν’ ανοίξει σ’ όλη την Ευρώπη το δρόμο για να σπάσει η δικτατορία των τραπεζών, ο πρωθυπουργός έκανε το αντίθετο. Προτίμησε να φτωχύνει το λαό, να βυθίσει την Ελλάδα σε μια άδηλης λήξης ύφεση και να μας δέσει στο ζυγό τριών ανελέητων αφεντών χωρίς καμιά δημοκρατική νομιμοποίηση –Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Όλα αυτά μόνο και μόνο για να δώσει χρόνο στους ισχυρούς -Μέρκελ, Σαρκοζύ, Γιουνγκέρ, αυλοκόλακες και τραπεζίτες- να διαχειριστούν την κρίση προς όφελος ελάχιστων προνομιούχων και σε βάρος των ευρωπαϊκών λαών. Διαιώνισε έτσι το επαίσχυντο ψέμα, για να σώσει πρόσκαιρα τους τραπεζίτες από τις συνέπειες της απληστίας και της ανοησίας τους, και υπονόμευσε την προοπτική της δημοκρατικής ενωμένης Ευρώπης. Την οποία ωστόσο πρέπει πάση θυσία να συνεχίσει να προβάλλει η αριστερά, γιατί μόνη εναλλακτική λύση είναι η μετατροπή μας σε αδύναμα προτεκτοράτα των ΗΠΑ, της Κίνας ή της Ρωσίας.
Ο πρωθυπουργός αντί να παραβιάσει την εντολή του λαού μπορούσε να είχε προκηρύξει εκλογές, ώστε να διαχειριστεί έπειτα την κρίση του δημόσιου χρέους μια κυβέρνηση με δημοκρατική νομιμοποίηση. Ή και απλώς να προωθήσει το προεκλογικό του πρόγραμμα, και στην πορεία ν’ αναδιαπραγματευτεί το χρέος, όπως τόσες και τόσες κυβερνήσεις έκαναν και θα κάνουν. Αυτό δεν θα ήταν μόνον πολιτικά έντιμο και σώφρον, και βέβαια σωτήριο για τον ελληνικό λαό, αλλά θα είχε κι ένα ακόμη βασικό πλεονέκτημα, που θα εξασφάλιζε στον Γιώργο Παπανδρέου μια θέση ανάμεσα στους σημαντικούς μεταρρυθμιστές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα έκανε να βγει στην επιφάνεια και να συζητηθεί με ειλικρίνεια το βασικό πλέον πρόβλημα της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, δηλαδή το δημοσιονομικό αδιέξοδο που έφερε η νεοφιλελεύθερη πολιτική των τελευταίων δεκαετιών.
Με απλά λόγια, θα ερχόταν στο φως, προτού βασανιστούν και ματώσουν οι λαοί, η αλήθεια ότι τα κράτη δεν έχουν κανέναν τρόπο και ούτε καν οφείλουν να ξεπληρώσουν τα τεράστια χρέη που δημιούργησε από δεκαετίες η πολιτική φορολογικής ελάφρυνσης και παντοειδούς ενίσχυσης του κεφάλαιου. Το βάρος θα το επωμίζονταν έτσι οι τράπεζες και όσοι άλλοι κερδοσκόπησαν με τα κρατικά ομόλογα. Πιθανότατα θα κατέρρεαν, αλλά αυτό καθόλου δεν θα σήμαινε το τέλος του κόσμου. Το δημόσιο – φορείς κάθε χώρας χωριστά, ή ίσως και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης- θα τις εξαγόραζε τότε στην πραγματική τους αξία, δηλαδή ελάχιστη, και θα δρομολογούσε έναν νέο κύκλο οικονομικής μεγέθυνσης και συσσώρευσης, προσαρμοσμένο στις ανάγκες ευρύτερων στρωμάτων του πληθυσμού.
Υπό δημόσιο έλεγχο πλέον, οι τράπεζες θα δρούσαν μέσα σε συνθήκες πιο δημοκρατικές, αφού θα μειωνόταν η υπερβολική επιρροή τους, και θα ανταποκρίνονταν καλύτερα στη βασική τους λειτουργία, που είναι να μεταφέρουν πόρους από τους οικονομικούς τομείς όπου αυτοί πλεονάζουν σε κείνους όπου η κοινωνία τους χρειάζεται περισσότερο. Κάτι τέτοιο έγινε, υπό την πίεση των περιστάσεων, ακόμη και στην Αγγλία της νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης Μπράουν, που πρόπερσι εθνικοποίησε με μεγάλη επιτυχία πολύ σημαντικές τράπεζες. Οι τυχοδιώκτες ιδιοκτήτες τους έχασαν, αλλά το δημόσιο ανέπνευσε.
Αυτό που κάνουν τώρα οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αντίθετα, είναι να συντηρούν το ψέμα. Ώστε να σωθούν οι τράπεζες και να μείνουν στους ιδιοκτήτες τους, έστω και χρεωκοπώντας όλους τους υπόλοιπους, όλους εμάς. Ταυτόχρονα εξαπολύεται μια γιγάντια επιχείρηση εξαπάτησης, για να σβήσει κάθε ιδέα ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν διαφορετικά, και να κρύψει τους πραγματικούς ενόχους της σημερινής κρίσης – το σύστημα του αχαλίνωτου καπιταλισμού, τους ανεξέλεγκτους τραπεζίτες και τους μεγαλοκεφαλαιούχους, καθώς και το υποτελές πολιτικό προσωπικό τους. Με απίστευτη ανευθυνότητα καλλιεργούνται εθνικιστικά στερεότυπα και αύριο μίση ανάμεσα στους νότιους, που δεμένοι στο ευρώ οδηγούνται στην πτώχευση, και στους βόρειους, που καθημερινά ακούν ότι για τα προβλήματά τους φταιν οι τεμπέληδες μεσογειακοί και όχι η καπιταλιστική εκμετάλλευση ή οι καταστροφικές επιλογές των ελίτ.
Είναι επίσης ψέμα ότι το τεράστιο δημόσιο χρέος όλων των ευρωπαϊκών χωρών, ακόμη και της ίδιας της Γερμανίας, πρέπει να αποπληρωθεί. Η αλήθεια είναι ότι το χρέος αυτό δεν μπορεί να εξοφληθεί και ούτε καν πρέπει, αφού δημιουργήθηκε ακριβώς επειδή τις τελευταίες δεκαετίες απαλλάχθηκαν δυσανάλογα από τα δημόσια βάρη οι ισχυροί και κατεξοχήν οι τράπεζες. Αντί να τους φορολογούν, οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις δανείζονταν χρήματα από αυτούς, και υπόσχονταν να τούς τα επιστρέψουν με τόκο. Πράγμα φυσικά αδύνατο μακροπρόθεσμα. Το παρεπόμενο ψέμα, και ακόμη πιο εξωφρενικό, είναι ότι θα περιορίσουν αυτό το χρέος οι πολιτικές αιματηρής λιτότητας που θέλουν να μας επιβάλουν. Τα τριακόσια δισεκατομμύρια που χρωστά η Ελλάδα δεν μαζεύονται, όσα διακοσάευρα και αν αρπαχτούν κάθε μήνα από τους μικρομεσαίους, όσα σχολεία και νοσοκομεία και αν κλείσουν, όσοι εργαζόμενοι και αν πεταχτούν στην ανεργία –ειδικά η ιδέα ότι μειώνεις το χρέος αφήνοντας τον κόσμο χωρίς δουλειά είναι παρανοϊκή.
Σ’ όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση δεκαετίες τώρα ο πλούτος αυξάνεται και η παραγωγικότητα σημειώνει άλματα, αλλά το βιοτικό επίπεδο μένει στάσιμο. Οι πολιτικές αιώνιας λιτότητας μείωσαν καταστροφικά τη ζήτηση στην αγορά, και η κρίση γενικεύτηκε από τις εσωτερικές αντινομίες του καπιταλισμού, τις οποίες εύγλωττα μας εξηγούν στοχαστές σαν τον Ντέηβιντ Χάρβεϋ, που είδαμε πρόσφατα στην Αθήνα, ή τον Ιμμάνουελ Βαλλερστάιν (που μας έδωσε το εξαιρετικά επίκαιρο εγχειρίδιο Για να καταλάβουμε τον κόσμο μας, Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2009). Ο νεοφιλελευθερισμός διανοητικά έχει καταρρεύσει από καιρό, πράγμα που ομολόγησαν ακόμη και οι αρχιερείς του πρόπερσι, όταν αντίθετα στα δόγματά του οι τράπεζες διασώθηκαν από τα κράτη. Ανερυθρίαστα όμως οι κυβερνήσεις και κάποιοι ευτελείς δημοσιογράφοι τον επικαλούνται ξανά και ξανά, προσπαθώντας να περικόψουν τα λαϊκά εισοδήματα και να καταστρέψουν το στοιχειώδες έστω κράτος προνοίας. Βασανίζουν την κοινωνία εφαρμόζοντας με ακόμη μεγαλύτερη αδιαλλαξία τις ίδιες συνταγές που μας οδήγησαν στη σημερινή κρίση.
Οι συντηρητικές ελίτ γνωρίζουν ότι είναι αδύνατο να εφαρμοστούν μέσα σε συνθήκες δημοκρατίας τέτοιες συνταγές επιβίωσης του καπιταλισμού –οι τράπεζες να σώζονται, οι πολίτες στον Καιάδα. Έτσι προχώρησαν σ’ ένα πρωτοφανές στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης πραξικόπημα. Οι ίδιοι πολιτικοί που δεκαετίες τώρα αρνούνταν να χρησιμοποιήσουν τους μηχανισμούς της Ένωσης για να βελτιώσουν το βιοτικό μας επίπεδο, ας πούμε θεσπίζοντας κατώτερα όρια μισθών ή στήνοντας πανευρωπαϊκές υποδομές υγείας, παιδείας, πρόνοιας, οικολογικής αποκατάστασης, μεταφορών και επικοινωνιών, μας επιβάλλουν πλέον ένα καθεστώς έκτακτης ανάγκης ελπίζοντας να σώσουν τις τράπεζες. Πώς θέλουν να το κάνουν αυτό; Ελέγχοντας ασφυκτικά την κατάρτιση και την εκτέλεση των κρατικών προϋπολογισμών. Και βάζοντάς μας να πληρώσουμε άλλη μια φορά το απεχθές και υπέρογκο και τοκογλυφικό δημόσιο χρέος, που όλα αυτά τα χρόνια δεν δαπανήθηκε προς όφελος του λαού, αλλά ακριβώς για να στερεώσει, μέσα από τεράστια δίκτυα πελατείας και διαφθοράς, την υποδούλωσή μας.
Η πολιτική αυτή θα αποτύχει, όχι μόνον εξαιτίας των λαϊκών αντιδράσεων, που είναι ήδη οργισμένες και προμηνύεται να γίνουν ακόμη πιο άγριες. Θα καταρρεύσει επειδή είναι αμελέτητη, πρόχειρη, ανεπαρκής, αμφισβητούμενη από τις ίδιες τις ελίτ και εσωτερικά αντιφατική. Δεν σταθμίστηκε προσεκτικά, αλλά αυτοσχεδιάστηκε εκ των ενόντων τις τελευταίες εβδομάδες, για να μπαλώσει όπως όπως το σύστημα και να προλάβει τη στάση πληρωμών και την εξάπλωση της κρίσης. Δεν δίνει καμιά λύση στο βασικό πρόβλημα όλης της Ευρώπης, πώς να τονωθεί η ζήτηση και να λήξει η ύφεση, ούτε εξασφαλίζει με κανέναν τρόπο ότι δεν θα κηρύξουν σύντομα στάση πληρωμών οι αδύνατοι κρίκοι -το περίφημο πακέτο ‘σοκ και δέους’ των εφτακοσίων πενήντα δις ευρώ στην πραγματικότητα δεν είναι παρά καμιά εξηνταριά δις, συν ίσως άλλα τριάντα του ΔΝΤ. Δεν αποτυπώνει καμιά συναίνεση, αλλά τον κοινό τρόμο των ιθυνόντων, μην τυχόν συμβεί η ‘καταστροφή’ που τόσο πολύ έχει ανάγκη ο λαός, δηλαδή μην αναγκαστούν να πάρουν τις χρεωκοπημένες τράπεζες στον δημόσιο τομέα και να ξεκινήσουν επεκτατική οικονομική πολιτική. Είναι κίνηση πανικού, και ο αυταρχισμός της μαρτυρά αδυναμία και όχι δύναμη.
Τα αποτελέσματά της, αντί να περιορίσουν την κρίση, απειλούν ν’ αποσταθεροποιήσουν την Ευρώπη σε βαθμό χαοτικό. Και θα το κάνουν αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, περιορισμού των ‘αγορών’ και ενίσχυσης της πραγματικής οικονομίας για τη στήριξη του βιοτικού επιπέδου των λαών. Κάθε μέρα παραπάνω κοινωνικού πόνου και διάλυσης που περνά η Ευρώπη, κάθε μέρα συντήρησης του μεγάλου ψέματος, την περνά χάρη σ’ αυτούς που κυβερνούν σήμερα την Ελλάδα και την Ένωση. Για τη μεγάλη τους απάτη θα μείνουν στην ιστορία όλης της Ευρώπης αξέχαστες μορφές, γελοίες και μισητές μαζί
Σπύρος Μαρκέτος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου